Gewoonten 

Iemand zei laatst: ‘Voor mijn werk ben ik altijd op tijd, maar privé lukt me dat nooit.’ Opvallend zijn de woordjes ‘nooit’ en ‘altijd’. Die impliceren namelijk een bepaald soort van herhaling in gedrag (op tijd komen of juist te laat komen). Een gewoonte dus.  

Socrates zou zo’n uitspraak ‘ik kom altijd op tijd’ om ten minste twee redenen interessant vinden. Dat is allereerst het begripsonderzoek: wat betekent het om te laat te komen en wanneer ben je precies op tijd? Vervolgens is er natuurlijk ook altijd iets te toetsen: klopt het? Ben je echt nooit te laat wanneer je ergens voor je werk moet zijn?  

Alleen wanneer het om gewoonten gaat, speelt er nog iets anders. Gewoonten vragen in filosofische zin extra aandacht. Het zit namelijk in de aard van een gewoonte dat ze gepaard gaat met een zekere mate van vanzelfsprekendheid. Kijk maar: iemand die zich elke werkdag opnieuw zou afvragen of ze op tijd wil komen, daarvan zouden we niet zeggen dat ze uit gewoonte handelt om op tijd te komen (wel misschien een gewoonte om alles te bevragen, maar dat is een ander punt). Het punt is: wanneer iets echt een gewoonte voor je is dan ‘spreekt het voor zich’ dat je deze gewoonte niet steeds bevraagt of in twijfel trekt.  

Gewoonten zijn als het ware gestolde inzichten. Het zijn vanzelfsprekend geworden meningen waar we niet meer over nadenken omdat we er blind vanuit gaan dat ze kloppen. En precies daarom is het van belang gewoonten te onderzoeken.  

Het ware zelfonderzoek begint met het bevragen van gewoonten. Het zijn de dragers van jouw opvattingen over jezelf, de ander en de wereld om je heen. Dus stel jezelf de vraag: wat doe ik gewoonlijk wanneer ik bloemen water geef, het vuilnis aan straat zet, de fiets pak, boodschappen doe [vul verder zelf maar in]. Al dit soort gedragingen die je (semi) automatisch uitvoert, gaan gepaard met overtuigingen, aannames, waarden, die jou maken tot wie je bent. Kijk ernaar en verwonder je!  

Voorbereiding

Tijdens het Socratisch café op woensdag 19 november 2025 gaan we met elkaar in gesprek over het thema Gewoonten. Neem je eigen gewoonten mee, als spiegel om in te kijken. Denk hierbij zo eenvoudig mogelijk. Precies datgene waar je nooit bij stilstaat is nu aanleiding voor verder onderzoek. ‘Wat doe je gewoonlijk wanneer je [vul maar in] en waarom?’ is de leidende vraag. Het kan ook zijn dat je wilt weten wanneer iets überhaupt een gewoonte is of je vraagt je af of alles een gewoonte kan worden? Hoe dan ook, het motto is: Maak van de gewoonte een deugd! Ook Aristoteles zou van deze avond gesmuld hebben.  

Praktisch

Socratisch Café Utrecht, Maliebaan 45 Utrecht.

Woensdag 19 november 2025.

Aanvang 19.30 tot 22.30 uur.

Kosten €10,- (voor studenten of U-pas houders €7,50). Betalen kan met QR of pin.

Vooraf aanmelden is niet nodig.