Lambert van Elk, 68 jaar oud, is sinds 2018 actief als dialoogtafelbegeleider bij Utrecht in Dialoog. Met veel bevlogenheid zet hij zich in voor de buurtdialogen in Leidsche Rijn; in Terwijde bij Hof ’t Spoor en in Parkwijk bij Bij de Buren. Dit in samenwerking met Resto van Harte. Ook wordt hij regelmatig gevraagd om mee te werken aan bijzondere projecten. Op het Leidsche Rijn College bijvoorbeeld, in een dialoog tussen leraren en leerlingen over regels rondom het gebruik van mobiele telefoons op school, en bij de Iftar/Ramadan dialogen. Nu in coronatijd host en begeleidt hij ook online dialogen, een ervaring die hem positief heeft verrast. Naast zijn andere liefdes, zoals werken in de tuin bij Utrecht Natuurlijk en gastheer zijn bij het Centraal museum, is dialoog voor Lambert een bron van inspiratie en inzicht. Openhartig vertelt hij wat dit voor hem betekent.
Drijfveren
“Ik ben opgeleid als maatschappelijk werker, dat is mijn beroep. Ik hou ervan om met mensen te werken en gesprekken te voeren. Wat dat betreft, heeft de dialoog eigenlijk altijd mijn interesse gehad. In mijn werk heb ik ook mooie cursussen mogen doen, zoals NLP (Master Practitioner), geweldloze communicatie en oplossingsgericht werken. De laatste 20 jaar werkte ik bij de gemeente Utrecht op de afdeling Werk en Inkomen als trainer-coach en klantmanager. Dit hield in dat ik soms ook wel wat ‘pusherig’ moest zijn, maar ik heb ook toen al ervaren wat het terughouden van mijn eigen oordeel en drive kon doen en dat je, door zo gelijkwaardig mogelijk contact te maken, samen veel meer bereikt.
“Ik ben, denk ik, altijd nieuwsgierig geweest en gebleven naar de ervaringen van anderen. Dialoog is daar een heel mooi middel voor, dat leidt tot ontmoeting. Ook nu ik gepensioneerd ben, heeft de dialoog een waardevolle plek in mijn leven. Het helpt mij om in het maatschappelijk leven te staan en contact te maken met anderen die ik anders niet zou ontmoeten. De dialoog, in de vorm die we toepassen bij Utrecht in Dialoog, heeft me nog nooit teleurgesteld. Er zijn altijd mensen bij die zich kwetsbaar op durven te stellen en daarna volgen er meer. Soms helpt het als de begeleider zelf het ijs breekt. Een dialoog is een beproefd medicijn tegen oud en eenzaam zijn. Gedeelde smart is halve smart.”
Indrukwekkend wat delen kan doen
“In Terwijde begeleidde ik een dialoog over vrijheid. Een vrouw uit Afghanistan raakte me. Ik ben er trots op dat ik streng ben met het verdelen van de spreektijd. In deze dialoog gaf dat deze bescheiden vrouw de kans om haar verhaal te doen. Als ik minder streng was geweest, was ze niet aan de beurt gekomen. Ik vroeg haar of er nog een ervaring was die zij wilde delen. Ze vertelde haar verhaal. Over haar man die vermoord werd door de Taliban en hoe zij met haar kinderen als vluchteling naar Nederland is gekomen. Hoe trots en met tranen in haar ogen zij vertelde dat haar dochters hier in vrijheid konden opgroeien en studeren, heeft een diepe indruk op mij gemaakt. Zonder anderen tekort te doen, dacht ik: deze vrouw weet wat vrijheid betekent.
“Een ander mooi moment waar ik nu aan moet denken, was tijdens de online dialoog over liefde. Een vrouw uit de groep vertelde over haar twee dochters, waarvan de ene aangaf: ‘Ik heb altijd het gevoel gehad, dat je meer van haar houdt dan van mij’. In eerste instantie ontkende ze natuurlijk, zoals alle ouders doen. Ze is toen toch professionele hulp gaan zoeken en heeft later aan haar dochter toegegeven dat ze misschien toch een beetje gelijk had. Samen hebben ze gepraat, gehuild en daarna is de relatie tussen hen veel inniger geworden.
“Dat zij kwetsbaar en open durfde te zijn en dit durfde te delen, inspireerde mij. Het zette mij aan het denken over hoe je een voorliefde voor de één of de ander kunt hebben en of dat wel terecht is. Als de één meer in staat is er voor zijn vader of moeder te zijn, omdat deze vlakbij woont, zelf gezond is en tijd beschikbaar heeft, is dat dan aanleiding om ook meer liefde voor die zoon of dochter te voelen? Dit is wat het in dialoog delen van ervaringen kan doen. Het kan echt indrukwekkend zijn. Het kan soms ook iets aanraken wat in jezelf zit. Het doet je afvragen: waarom raakt dit verhaal me zo en welke inspiratie zit er voor mij in het verhaal van de ander?”
Heb de vragen lief
“Ik deed bij Utrecht in Dialoog mee aan de dialoog workshop van Kees Voorberg. Zijn boek In dialoog heeft mij veel inspiratie gegeven. Dat we ook de ‘social witness’ kunnen zijn, bijvoorbeeld, was voor mij een belangrijk inzicht. Dat wil zeggen: in een gesprek de aandachtige getuige te zijn, zonder te willen sturen, en om te luisteren met een open mind. Als maatschappelijk werker ben ik destijds afgestudeerd op gender, op man-vrouw-verschillen. In grote lijn geldt: daar waar mannen veelal wat meer narcistisch zijn ingesteld en vol van zichzelf kunnen zijn, zijn vrouwen vaker geneigd zichzelf weg te cijferen en kunnen zij gemakkelijker en beter aandachtig aanwezig zijn bij de ander. Dialoog is voor mij, naast een manier om andere mensen te ontmoeten en me te laten inspireren door hun verhalen, ook een oefening in precies dat. In aandacht geven en niet te hoeven stralen en sturen.
“Wat het begeleiden van dialoog mij ook leert, is dat ik mijn control freak uit kan zetten. Als begeleider nodig ik zoveel mogelijk de deelnemers uit om vragen aan elkaar te stellen. Zoals Kees Voorberg het zegt: ‘het gaat niet om de antwoorden, heb de vragen lief!’”
Online
“Toen ik gevraagd werd om online dialogen te begeleiden, was dat vooral iets wat mij erg onpersoonlijk leek. Het heeft mij totaal verrast, hoe verdiepend de online dialogen kunnen zijn. Ik heb nu een aantal online dialogen begeleid over liefde, vrijheid, Europa en vriendschap en ook over de omgangsregels in tijden van corona; wat dit met mensen doet. Stuk voor stuk leverden deze dialogen prachtige inzichten op. Zo ook de dialoog over Europa op Europadag (9 mei 2020). Ik had er geen grote verwachtingen van en het is ook een onderwerp dat mij persoonlijk minder aanspreekt. Het voert te ver om er inhoudelijk verder op in te gaan, maar uiteindelijk werd het een heel boeiend gesprek. Verdeeld over 9 breakout rooms (subgroepen), waar ik er één van begeleidde, deden er ook nog eens zo’n 80 mensen mee!
“Ook online heb ik gemerkt, dat een dialoog eigenlijk niet mis kan gaan. Een docent van mij op de opleiding zei altijd: ‘Jouw deskundigheid is belangrijk, dat is je basis. Je mag fouten maken, je wordt bijna altijd en heus wel gecorrigeerd!’ Het hangt dus niet alleen van jou af, de deelnemers maken uiteindelijk toch hun eigen gesprek. Soms fietsen ze daarmee dwars door jouw bedachte structuur heen. ‘Degene met het meest flexibele gedrag is de meester van de situatie,’ is een stelregel van NLP. Ik hou mezelf dit steeds voor ogen als het weer eens anders gaat dan ik tevoren bedacht had.”
Minder ruis en je ziet jezelf zitten
“Een groot voordeel van online dialoog, is dat het veel minder ruis op de lijn geeft. Er is automatisch meer aandacht voor degene die aan het woord is. Door gebruik te maken van speaker view, in plaats van gallery view, wordt dit effect nog versterkt. De groep praat minder door elkaar heen en er is meer focus. Ook de deelnemers zijn tot nu toe eigenlijk vooral positief over online dialoog. Mensen die het eerst niks leek om online in gesprek te gaan, zeiden na afloop dat het ze voor 200 procent was meegevallen. Wat ik zelf wel grappig en leerzaam vind, is dat je jezelf ook ziet tijdens de dialoog. In het normale leven zie je jezelf niet in de ontmoeting met de ander. Je kunt in het begin afgeleid raken door jezelf, maar het geeft je ook inzicht in je houding, het belang van persoonlijke verzorging en een zorgvuldige cameraopstelling. Wees geen kluns en besteed aandacht aan je performance. Wat je te delen hebt, komt zonder ruis op de lijn zoveel helderder over.”
Na corona
“Het is leuk en goed om ook na corona online dialogen te blijven voeren. Het geeft echt een andere focus en aandacht en je bereikt er weer een andere groep deelnemers mee. We weten nu dat online toch veel mooier is dan we dachten en dat dit ook verdiepende gesprekken kan opleveren. Praktische bezwaren, zoals afstand en reistijd, vallen weg. Ook mensen van buiten Utrecht, of Utrechters die tijdelijk ergens anders zijn, kunnen meedoen. Dit gebeurt ook echt. Utrecht in Dialoog verzorgt ook Engelstalige dialogen. Naast studenten uit het buitenland nemen daar ook vaak weer mensen uit hun netwerk aan deel. Ik heb online mensen ontmoet uit vele landen van Europa! De online dialogen trekken naar mijn idee nu nog vooral hoogopgeleide mensen, veel meer dan dit bij de live dialoogbijeenkomsten het geval is. De uitdaging voor Utrecht in Dialoog online is om ook mensen te bereiken, die niet handig zijn met de computer. We denken er samen met onze partners en buurthuizen over na hoe dit doel te bereiken.”
Open mind, heart and will
“Mijn droom voor de dialoog is dat er minder leed, minder eenzaamheid en meer verbinding en liefde tussen mensen kan ontstaan. Dat we uit onze eigen bubbel kunnen stappen, ongeacht hoe die er uitziet. De kracht van dialoog kan helpen in het oefenen om de ander met een open mind en gelijkwaardigheid tegemoet te treden. Kijkend naar de dialoogcompetenties van de 21ste eeuw, die Kees Voorberg in het laatste hoofdstuk van zijn boek behandelt, ben ik ervan overtuigd dat, willen we als mensheid overleven, het belangrijk is om ons best te doen elkaar te ontmoeten. Covey zegt: probeer eerst de ander te begrijpen. Daarna ben je even stil en kijk je of jij ook zelf begrepen kan worden. Als we de ander proberen te begrijpen (open mind), dan gaat daarna ons hart open (open heart); voor de ander en ook voor onszelf! Vervolgens kan het zomaar gebeuren dat je gaat samenwerken (open will).”
Welkom bij Utrecht in Dialoog
“Het is aan te bevelen dat we elkaar in dialoog durven te ontmoeten en dat we vragen durven te stellen. Dit is iets wat we kunnen oefenen en leren. En het is natuurlijk ook gewoon leuk om andere mensen te treffen, ervaringen te delen en zo af en toe eens los te komen van je eigen getob en gedachten. Het horen van de verhalen van anderen is altijd een verrijking.”
Lees meer verhalen van mensen met passie voor dialoog >>>
Tekst: Milène Bloemer
