Inclusie & Erbij Horen’ is niet vanzelfsprekend. Utrecht in Dialoog streeft naar een grote verscheidenheid aan mensen aan dialoogtafels om diversiteit en inclusie te bevorderen. In onderzoek en workshops delen we met iedereen, oud, jong en nieuw resultaten en inzichten van onderzoek, en verdiepen we wat werkt in het komen tot meer inclusie, erbij horen en diversiteit in dialogen en in de samenleving. Hester Vink deed in een inclusieserie participatief onderzoek naar “intersectionaliteit” en deelde haar bevindingen in de workshop Inclusie, Erbij horen en verder. Om met elkaar tot nieuwe inzichten en aanbevelingen te komen voor Utrecht in Dialoog. Dit onderzoek is een vervolg op eerder onderzoek naar verschillende aspecten van erbij horen & inclusiviteit.
Inclusie en intersectionaliteit in dialogen
De workshop startte met een korte samenvatting door Hester van eerder onderzoek naar erbij horen, inclusie en diversiteit, een toelichting op de theorie van intersectionaliteit en de presentatie van haar bevindingen in de serie rond inclusie: de resultaten van een vragenlijst onder deelnemers en haar observaties als deelnemer. 
De theorie van Intersectionaliteit gaat ervan uit dat de identiteit van mensen wordt gevormd door verschillende elementen, de zogenaamde diversiteitsfactoren die de maatschappelijke positie bepalen. Ieder mens heeft een andere combinatie van deze factoren, die een identiteit en positie in de samenleving bepalen. Intersectioneel denken is een onmisbaar instrument in de strijd tegen verschillende vormen van uitsluiting en onderdrukking. Dit vraag bewust zijn van privileges en iedereen ruimte bieden om zelf een identiteit en eigenheid te benoemen, tot uitdrukking te brengen en vorm te geven om verschil te maken.
Deelnemers herkennen dat kennis en bewustzijn over relaties tussen verschillende diversiteitsfactoren Utrecht in Dialoog kan helpen bij het meer inclusief organiseren en begeleiden van dialogen. Mensen vallen immers binnen verschillende “groepen” van zichtbare en onzichtbare “kenmerken”. Zo kunnen bv. “vrouwen” vanuit verschillende religieuze achtergronden, opleidingsniveaus, huidskleur etcetera heel verschillende maatschappelijke posities en ervaringen hebben en zich heel anders manifesteren. Een inclusieve dialoog doet recht aan die rijkdom aan verschillende perspectieven, de combinatie van meerdere factoren die elkaar ontmoeten en in dialoog ook anderen, de gemeenschap en samenleving verrijken.
Deelnemers, bevindingen en wensen
Vervolgens werden de bevindingen en wensen van deelnemers gedeeld. Aan de online inclusieserie hebben vooral 50plussers, jongeren tussen 20 en 30 hoger en hoger opgeleiden deelgenomen, zonder levensbeschouwing en met een christelijk levensovertuiging. 
Over het algemeen voelen deelnemers zich op hun gemak en zijn positief. De meeste mensen doen mee omdat ze geïnteresseerd zijn in het thema of omdat ze mensen willen ontmoeten. In/uit deze serie is geen vaste diverse groep ontstaan van betrokkenen rond dit thema. Deelnemers zien in de toekomst graag meer dialogen over inclusie en Europa en hopen dat online dialogen blijven bestaan.
Een terugkerend thema in de inclusieserie was jij als individu vs. jij als onderdeel van een groep. We willen graag uniek zijn, maar zijn ook gevormd door de mensen om ons heen en willen graag ergens bij horen. We willen weten wie we zelf zijn, hoe wij behandeld willen worden. Zelfreflectie en acceptatie zijn belangrijk om te kunnen bijdragen aan een inclusieve samenleving. Ondanks verschillen was er veel herkenning bij elkaar over wat een ieder welkom of thuis doet voelen en wanneer een ieder zich gehoord en gezien voelt.
Bijdragen aan inclusief samenleven
In de laatste fase, de “doe fase”, ging het om het nut van kleine stappen. Inclusie is een groot onderwerp en dat kan soms overweldigend zijn, maar met kleine acties komen we elke keer weer een beetje verder. 
Acties die genoemd werden waren bijvoorbeeld het gedag zeggen tegen mensen op straat of het vaker uitnodigen van mensen om te komen eten. Verder werd er veel gesproken over het voortzetten van gesprekken over inclusie buiten deze dialogen, bijvoorbeeld op het werk en met vrienden. Aangezien inclusie begint bij bewustwording is dat een mooie uitkomst van de dialogen!
Om bij te kunnen dragen aan een meer inclusieve samenleving is het nodig om zelf te reflecteren op wie je bent en dat accepteren. Door je bewust te zijn van hoe jij voelt in bepaalde situaties en wat jij belangrijk vind om erbij te kunnen horen kun je dit ook zien, horen en
toepassen bij anderen. Het is daarom belangrijk om over inclusie te blijven praten met anderen en in kleine stappen zelf wat te doen. Dit thema ook in je eigen leefomgeving, op school, op je werk, met je familie, vrienden en buren te bespreken.
Gelijke rechten, gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid
Cecily Stolte van het platform Diversiteit & Inclusie van het UMC vraagt in haar reflectie op de presentatie van Hester aandacht voor de “impliciete vooringenomenheid” (bias) in ons luisteren, spreken en handelen. 
En in verschillende historische benaderingen om inclusie te bevorderen die niet altijd werken. De strijd voor gelijke rechten (Equality) ziet bijvoorbeeld over het hoofd dat niet iedereen even goed kan profiteren van formele rechten. De strijd voor gelijkwaardigheid (Equity) richt zich op wat een ieder persoonlijk nodig heeft om mee te kunnen doen, erbij te horen, wat juist weer ongelijk(waardig)heid en ongemak brengt. Bij de strijd om gerechtigheid (Justice), bevrijding gaat het om het wegnemen van maatschappelijke belemmeringen en barrieres om op eigen kracht en eigen wijze mee te doen, erbij te horen. Dat is een lange weg en niet gemakkelijk.
Het helpt als we ons beter bewust zijn van de associaties (ideeën, attitudes) die gevormd zijn door ervaringen, omgeving, onderwijs en beelden uit onze maatschappij. Bekijk bijvoorbeeld de video “The Ugly Truth About Childrens Books”. Als we contact maken, de mens in de ander ontdekken, tijd nemen en manieren vinden om ervaringen, wat we anders willen en kunnen bijdragen vanuit verschillende perspectieven op gelijkwaardige basis met elkaar te delen, dan kunnen we tot een breder bewustzijn komen en nieuwe oplossingen zien.
Aanbevelingen voor een vervolg
De verdieping in subgroepen levert de volgende aanbevelingen op voor een mogelijk vervolg.
-
Doorgaan met dialogen over inclusie en erbij horen, ook online, met andere thema’s die beter aansluiten bij de leefwereld van een bredere/andere (intersectionele) groep, mensen tussen 30-50 jaar oud, Biculturele Queers/LHBTI’s, roze ouderen, moslim meiden/moeders etc. Onderzoek welke taal/woorden/thema’s/aanpak een bredere groep aantrekken? Zie ook de aanbevelingen uit eerder onderzoek >>> en Waar we over praten >>>
- Dialogen in co-creatie met specifieke doelgroepen ontwerpen en organiseren. Aanvankelijk zou deze inclusieserie met MBO-stagiaires, HBO-stagiaires en Stichting ASHA worden vormgegeven. In het voortraject onderzoek doen naar deelname van andersdenkenden, bv in straatgesprekken, een Speeltuin van het ongemak of een workshop voor opvoeders.
- Diversiteit binnen de eigen organisatie vergroten in ambassadeursnetwerk, partnerships en coalities en van hieruit het gedachtegoed rond inclusie en diversiteit verder brengen in workshops en trainingen. Zie ook de aanbevelingen uit eerder onderzoek >>>
Over thema’s, taalgebruik en (doel)groepen betrekken
Utrecht in dialoog organiseert dialogen rond positieve thema’s (waar we meer van willen) en gebruikt zoveel mogelijk alledaagse gewone taal uit de leefwereld zoals je thuis voelen, erbij horen, de moeite waard. Utrecht in dialoog gebruikt in teksten veel vragen, vermijdt stellend taalgebruik en brengt vaak verschillende perspectieven in beeld. Ook woorden als “met elkaar”, “samen”, “wij” en “iedereen” komen vaak terug.
In deze serie is gekozen voor “inclusie” als overkoepelend thema om de “voorlopersgroep” aan te spreken die in inclusie en diversiteit als actueel maatschappelijk thema is geinteresseerd en hier iets mee/aan wil doen. Deze groep is bereikt en een aantal deelnemers heeft persoonlijk aangeboden mee te willen denken in hoe (interculturele) communicatie en marketing kan bijdragen aan het bereiken van een meer diverse groep. Anderen vonden het vooral fijn vinden om het gesprek aan te gaan en vinden de bewustwording die in een dialoog ontstaat voldoende, willen hier niet verder mee aan de slag. Er is geen groep ontstaan die nog eens vaker bij elkaar wil komen, ergens een vervolg aan wil geven. Soms gebeurt dit spontaan. Het is de moeite waard om aan na afloop van een dialoogserie te peilen of mensen een vervolg prettig, waardevol zouden vinden om er eventueel meer uit te halen.
In co-creatie met diverse partners en in context
Werken aan inclusie betekent niet dat het gesprek per se over inclusie moet gaan. Het is vooral belangrijk om diverse mensen, groepen te betrekken bij het bepalen van ambitie/doel, het ontwerp, in vormgeving, vooronderzoek, verkenning van thema’s, communicatie, werving, marketing, PR en realisatie. 
Utrecht in dialoog geeft dialoogtrajecten dan ook het liefst vorm in co-creatie met verschillende partners die allemaal andere groepen bereiken/betrekken die passen bij het doel van de dialoog. Aanvankelijk doel was om deze inclusieserie met MBO-stagiaires, HBO-stagiaires, Stichting ASHA en werkgevers vorm te geven rond het bespreken van discriminatie, uit/insluiting in stage/arbeidsplaatsen, op de werkvloer. Vanwege uitval van MBO- en HBO-stagiaires is uiteindelijk met Werken aan de Toekomst en vrijwilligers een andere insteek/focus gekozen gericht op opbouw, verbreding en versterking van een inclusief ambassadeursnetwerk rond Utrecht in Dialoog. Ook om in samenwerking met ambassadeurs, partners en verschillende stagiaires bewustzijn en gedachtegoed verder te brengen, en te werken aan dialoog in context, gericht op insluiting en maatschappelijke rechtvaardigheid.
Samen verder komen
Deze zomer delen we met iedereen, oud, jong en nieuw resultaten en inzichten uit dialogen en onderzoek, en verdiepen we wat werkt in het komen tot meer inclusie, erbij horen en diversiteit. We delen de opbrengsten van de dialoogworkshops Inclusief samenleven, Talen aan de dialoogtafels en Inclusie, erbij horen en verder. We vieren de zomer met gezonde zomerse ontmoetingen voor jong, oud en nieuw en bereiden ons voor op de Vredesweek 2021 Inclusief samenleven. In de nazomerse Week van verbinden staat verbinden in wijken, buurten en straten centraal, vooral buiten je eigen bubbel en start een nieuwe serie over Erbij Horen als je ouder wordt. Praat met elkaar, want praten en vooral ook luisteren naar verhalen van anderen helpt!
Hester Vink, Cecily Stolte en Wilma de Buck, juli 2021
