Op haar visitekaartje had kunnen staan: Cocreator, Ontwikkelingspsycholoog, Wereldverbeteraar. Zomaar een aantal piketpalen uit het betrokken C.V. van Wilma de Buck. Ze heeft enorm veel gedaan in haar werkzame leven en ziet zichzelf als een bouwer. Twee keer per jaar checkt ze of ze niet van haar pad afraakt. Toen ze 57 werd, was het tijd voor een diepere analyse met een verrassende uitkomst. Ze schreef zich in voor een Socratisch groepsgesprek dat een week zou duren. ‘Na drie dagen had ik het idee dat alles wel gezegd was, maar niet dus. Keer op keer kwamen nieuwe inzichten op tafel. Zo mooi om eens uit de actiestand te zijn en in alle rust de diepte in te gaan.’ Alles wat Wilma belangrijk vindt in het leven, komt eigenlijk samen in de dialoog. ’Ik voel me onderdeel van een positieve beweging, een way of life die een betere toekomst dichterbij brengt.’
Ergens iets van vinden
Wilma is coördinator, trainer en coach bij Utrecht in Dialoog, een netwerkorganisatie die ze oprichtte nadat het zaadje van de dialoog tijdens die Socratische week was geplant. Belangrijkste doel: gesprekken mogelijk maken tussen Utrechters die elkaar niet vanzelf tegenkomen. Dan gaat het over sociale en polariserende thema’s, zoals armoede, erbij horen, voedselverspilling of vuurwerk afsteken. ‘In de samenleving is er een focus op meningen en debat. Je moet ergens iets van vinden en dat polariseert al snel. Een mening kun je ook uitstellen of aanpassen, als je ontdekt dat er meer mogelijkheden zijn dan jij kent en als je luistert naar anderen en ervaringen onderzoekt. De dialoog is gericht op begrip, inzicht en wijsheid, die je alleen met elkaar, in een samenspraak rond een bepaald thema, boven tafel krijgt. Dat is wat we nodig hebben, juist in deze tijd. Iedereen ziet immers maar een stukje van die enorme olifant.’
Wilma haar ervaringen met het houden van dialogen zijn heel positief, ook als er invalshoeken bij elkaar komen die spanning geven. De kracht ligt in de eenvoudige structuur, het creëren van een veilige, open sfeer, waarin ervaringen, dromen en acties op gelijkwaardige basis gedeeld worden zonder te oordelen! ‘Als er gelijkwaardig en vrijuit gesproken kan worden, ontstaat er verbinding met vaak onverwachte oplossingen.’ Ideaal dus voor vraagstukken die zich niet vanuit één perspectief laten ontwarren.
Nieuwe vormen van democratie
Voor een bredere inzet van de dialoog ziet Wilma geen beperkingen. Van smartphonegebruik op scholen, bouwen aan een inclusieve samenleving tot de energietransitie: elk thema is mogelijk, zolang het ontwerp en de vragen aansluiten bij het doel en de context en ze positief geformuleerd worden. Met de dialoog kun je alle kanten op: je kunt er thema’s mee ophalen (wat leeft er in de stad?), bespreken en verdiepen, verschillende oplossingen onderzoeken en nieuwe praktijken vormgeven.
De invulling van de verschillende fases gebeurt op maat en met de betrokkenen samen, in cocreatie. Voor Wilma gaat het hierbij ook om een meer inclusieve vorm van democratie: in dialoog kan een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid zichtbaar worden. Iedereen kan thema’s aandragen: bewoners, vrijwilligers, partners, maatschappelijke organisaties, de gemeente. Ze ziet nog wel een struikelblok. De financiering is nog steeds gericht op beleidseilanden en geïsoleerde vraagstukken. De dagelijkse werkelijkheid waar bewoners in leven, is vaak complexer. Daarom is het belangrijk dat ambtenaren ook in dialoog gaan – met bewoners, vrijwilligers , docenten, leerlingen, ouders, kinderen, enzovoort – om zelf de kracht en schoonheid te ervaren, met elkaar te leren en verder te komen.
Dialoog maakt de stad van iedereen
Als ik het gesprek afsluit met de vraag hoe we van de dialoog het meest waardevolle beslissingsmodel van de jaren 20 kunnen maken, begint ze over haar droom: ‘Het zou geweldig zijn als dialoog een eigen symbolische plek krijgt in de Utrechtse samenleving. Het BAK Trappenhuis van de stad, van kunstenaar Jeanne van Heeswijk, was zo’n plek waar we in gesprek gingen over de toekomst van de stad. De gesprekken kunnen overal plaatsvinden en de keuze voor dialoog is voelbaar in stad. Zo maken we een wereld wakker, die er ook is. Daar ligt een kans: iedereen uit zijn hokje, verschillende werelden en invalshoeken bij elkaar en met inwoners en werkers mogelijkheden en oplossingen ontdekken om samen echt verder komen!’
Sjoerd de Papa, januari 2020
